«یار مهربان» یادت بخیر: گزارشی دربارۀ وضعیت کتاب در ایران

وضعیت سرانۀ کتابخوانی و شمارگان کتاب در ایران حال مساعدی ندارد.

تیراژ کتاب در ایران در سالهای اخیر بسیار کاهش داشته، به طوری که از ۳۰۰۰ جلد در دهۀ ۵۰ و ۶۰ خورشیدی با وجود دو برابر شدن جمعیت به ۵۰۰ جلد در دهۀ ۹۰ رسیده‌ است. 

سرانۀ مطالعه در ایران

به گزارش دادآنلاین در ایران آمارهای متعددی گفته می‌شود و اندازه‌های اعلام شده از ۲ دقیقه تا ۷۶ دقیقه متغیر است، که در ذیل می‌آید:

• ۲ دقیقه(بدون زمان خواندن قرآن، مفاتیح و روزنامه) و اگر زمان درس خواندن را هم به آن بیفزاییم ۶ دقیقه؛
• ۷ دقیقه(سال ۸۱)؛
• ۱۸ دقیقه و ۱۲ ثانیه(سال ۱۳۸۸ برای یک جامعه آماری با افراد ۱۲ سال به بالا)؛
• ۹۵ دقیقه؛
• ۱۲۰ دقیقه.

یکی از تحقیقات آماری انجام شده با عنوان «کتابخانه‌های عمومی و سرانۀ مطالعه» سعی کرده است بر اساس آمار امانت، عضویت و دیگر شاخصهای کتابخانه‌ای، تخمینی از میزان سرانۀ مطالعه در ایران انجام دهد. بر این اساس و بر اساس آمار امانت کتاب از کتابخانه‌های عمومی کشور، حدود ۱۴ دقیقه در روز بوده است که شامل انواع مطالعه(کتاب، روزنامه، ادعیه و ...) می‌شود.

یافته‌های پژوهش دیگری که توسط «شورای فرهنگ عمومی» و با عنوان «وضعیت گذران وقت مردم شهری و روستایی کل کشور» در سال ۱۳۹۰ به صورت گذران وقت انجام شده است به تخمین این پژوهش نزدیک است. بر اساس یافته‌های این تحقیق، میزان زمان اختصاص داده شده به مطالعه در میان مردم ایران ۱۲ دقیقه است(این زمان شامل مطالعه کتاب، روزنامه، ادعیه و ...) است.

عوامل مؤثر بر سرانۀ مطالعه در ایران

یکی از عوامل کاهش مطالعه در ایران سانسور و سیاستهای فرهنگی دولت عنوان می‌شود، سانسور کتاب در موارد سیاسی، مذهبی و جنسی صورت می‌گیرد. سانسور جلوی اظهارنظر خلاق و آزادانه را می‌گیرد و بدین صورت با بسته‌ شدن زبان، آینۀ ذهن نیز کدر می‌شود و به زنگار آلوده.

همچنین عدم احساس نیاز به مطالعه در ایران از جمله عوامل پایین بودن سرانۀ مطالعه عنوان می‌شود. یکی از علتهای دیگر آن عادت تاریخی ایرانیان به ادبیات شفاهی است. پس جا دارد که «مسئولان فرهنگی» کشور به این امر مهم تأمل بیشتری داشته باشند.

یکی از اساتید بنام روزنامه‌نگاری در حالیکه لبخند تلخی بر لبانش نقش بسته است، می‌گوید: «روزنامه در «قطع مترویی» برای مطالعه در مترو و اتوبوسها گزینۀ مناسبی است که در دنیا استفاده می‌شود، که جای آن در ایران خالی است.»

واژگان کلیدی: سرانۀ مطالعه در ایران، شمارگان کتاب.